Τι είναι οι ψυχαναγκασμοί;

Το παιδί μπορεί να αναφέρει ότι κάνει σκέψεις που δεν τις θέλει και προσπαθεί να καταπιέσει, οι οποίες έρχονται και ξανάρχονται συνέχεια. Αντίστοιχα μπορεί να παρουσιάζει συμπεριφορές οι οποίες έχουν έναν τελετουργικό και επαναληπτικό χαρακτήρα, όπως για παράδειγμα όταν αναβοσβήνει το φως εφτά φορές. Ο στόχος των συμπεριφορών αυτών είναι να σταματήσει μια επίμονη σκέψη ή να αποτρέψει μια καταστροφή, π.χ. «αναβοσβήνω το φως εφτά φορές γιατί έτσι ξέρω ότι δεν θα πάθει κακό κανένας».

Συχνά στις ηλικίες από τεσσάρων μέχρι οχτώ ετών τα παιδιά αναπτύσσουν τελετουργίες, όπως το να τοποθετούν τα παιχνίδια τους σε τάξη, να αποφεύγουν τις σχισμές στα πλακάκια του πεζοδρομίου ή να μην αποχωρίζονται με κανέναν τρόπο αγαπημένα τους αντικείμενα.

Σε τι διαφέρουν οι ψυχαναγκασμοί από τις έμμονες ιδέες;

Και οι δυο όροι αποτελούν περιγραφές μιας συμπεριφοράς, χωρίς απαραίτητα να υποδεικνύουν μια παθολογία. Αρκετοί άνθρωποι χτυπούν ξύλο όταν μια κακή σκέψη περάσει ανύποπτα απ’ το μυαλό τους. Οι ψυχαναγκασμοί περιέχουν έναν μαγικό τρόπο σκέψης που δεν είναι απαραίτητο να υπάρχει σε μια έμμονη ιδέα (π.χ. «αν μετρήσω μέχρι το εκατό χωρίς να κάνω λάθος, τότε η μαμά μου δεν θα πάθει κανένα κακό»). Επιπλέον, φαίνεται ότι οι ψυχαναγκασμοί εμφανίζονται σταθερά στον τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς ενός ανθρώπου, ενώ μια έμμονη ιδέα, συνήθως, διαρκεί κάποιες ώρες ή μέρες.

Πότε χρειάζεται ν’ ανησυχήσω σε σχέση μ’ αυτούς τους ψυχαναγκασμούς;

Ενδεχομένως οι συμπεριφορές αυτές μπορεί να γίνουν τόσο έντονες ώστε το παιδί να λέει ότι υποφέρει, ή να περνά σημαντικό χρόνο εκτελώντας τελετουργίες, ή να κάνει την υπόλοιπη οικογένεια να δυσανασχετεί. Σε κάθε περίπτωση θα είναι απαραίτητη η παιδοψυχιατρική εκτίμηση ώστε να διερευνηθούν οι ιδέες και οι συμπεριφορές του παιδιού, σε σχέση πάντα με τις απαντήσεις από μέρους του οικογενειακού πλαισίου.

Δημήτρης Φιλοκώστας,

Παιδοψυχίατρος, Θεσσαλονίκη